آیت الله محسن فقیهی
تولد در بیت علم و فقاهت آیتالله محسن فقیهی، در سال ۱۳۳۱ هـ ش در شهر مقدس قم و در بیت علم و فقاهت دیده به جهان گشود. پدر ایشان، آیت الله بحرالعلوم (ره) فرزند «مرحوم آیتالله حاج شیخ حسن فقیه حبیبی»، از علما و اخیار زمان و معروف به فضل و تقوی بود. والد معظم آیت الله فقیهی، چه در نجف و چه در قم نزد اساتید مبرّز آن روزگار همچون آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری، آیتالله العظمی حجت کوه‌کمره‌ای و آیتالله العظمی بروجردی به تحصیل علوم حوزوی پرداختند که درر الصرف، درر النحو، منظومه فی الأصول، منظومه فی الفقه، تقریرات فقه مرحوم آیتالله العظمی حجت، تقریرات فقه مرحوم آیتالله العظمی بروجردی و … تنها بخشی از آثار علمی مرحوم آیت الله بحرالعلوم است. بانو فاطمه ایروانی، مادر آیت الله فقیهی نیز، بانویی مجتهد، متهجّد و سرشار از نبوغ و استعداد بود. بانو ایروانی پس از تکمیل تحصیلات جدید وآشنایی کامل با زبان فرانسه، تحصیلات علوم دینی را در محضر همسرش آیتالله بحرالعلوم آغاز کرد و پس از گذشت چند سال در زمره شاگردان برجسته و موفّق آن مرحوم قرار گرفت. این بانوی فاضل پس از تکمیل تحصیلات عالی حوزوی، به تدریس و تالیف کتاب در زمینه اصول، فقه، تفسیر و اخلاق، پرداخت که در این میان می‌توان به کتاب «انوار الفقه» ک بالغ بر ۳۰ جلد خواهد بود، اشاره کرد. تحصیلات آیت الله فقیهی علوم قرآنی را در خردسالی نزد مادرشان فراگرفت. در هفت سالگی آغاز به فراگیری علوم حوزوی با کتاب«شرح امثله» کرده و تحصیل کتب مطول، حاشیه، معالم و لمعه را خارج از خانه تکمیل نمود. «رسائل» را نزد حضرت آیتالله سبحانی (دام عزه)، مکاسب را نیز از محضر حضرات آیات، فاضل لنکرانی (رحمه الله) و نوری همدانی (دام عزه) و «کفایه» را از محضر آیتالله سلطانی و آیتالله فاضل لنکرانی (رحمهما الله) فرا گرفت. رشد و نمو در بیت علم و فقاهت در کنار پشتکار و تلاش سبب شد تا ایشان در هفده‌سالگی دروس خارج فقه و اصول را نزد آیات عظام اراکی، گلپایگانی، مرتضی حائری (رحمهم الله) و وحید خراسانی (دام عزه) آغاز کرده و چند صباحی نیز درس خارج مرحوم میرزا هاشم آملی شرکت کند. تدریس علوم حوزوی همزمان با فراگیری دروس سطح و خارج، آیت الله فقیهی تدریس کتب حوزوی را برای علاقه‌مندان و طلاب آغاز کرد. شروع تدریس عمومی ایشان با کتاب «حاشیه ملا عبدالله» بود. اندکی بعد کتاب «معالم» را در مقبره‌های صحن حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) و در ادامه، اصول فقه و چند سال هم «رسائل جدیده» حضرت آیتالله مشکینی (رحمه الله) را تدریس نمود. با گرایش طلاب و علما به کتاب «رسائل» شخ انصاری(رحمه الله) جمعی از شاگردان معظّم له از ایشان برای تدریس کتاب «رسائل» دعوت کرده و ایشان نیز تدریس این کتاب را در مدرسه مرحوم آیتالله گلپایگانی آغاز کردند. استقبال طلاب حوزه علمیه قم از تدریس آیت الله فقیهی، مسجد مدرسه آیتالله گلپایگانی (رحمه الله) را به مکان اصلی تدریس مکاسب استاد مبدّل ساخت. آیت الله فقیهی بیش از چهل سال به تدریس کتاب رسائل و مکاسب مشغول بودند. پس از مدتی تدریس «کفایه» جای تدریس رسائل را گرفت و مدتی بعد به اصرار طلابی که در بحث کفایه حضور داشتند درس خارج اصول معظم‌له، در سال ۱۳۶۸ و سه سال پس از آن (۱۳۷۱) درس خارج فقه با کتاب «ولایت فقیه» آغاز شد. هم‌اکنون دروس خارج فقه و اصول او یکی از پرجمعیت‌ترین دروس خارج حوزه علمیه قم محسوب می‌گردد. توجه به نیازهای معاصر توجه به مسائل روز و توجه به ظرفیت‌های عظیم فقه شیعه در پاسخگویی به نیازهای جامعه، از شاخصه‌های درس خارج آیت الله فقیهی است. ایشان همواره با اشاره به فرمایش امام راحل در اهمیت «زمان و مکان» در امر اجتهاد، طلاب و شاگردان خود را به مسائل فقه نظام و پاسخگویی به نیازهای جامعه با نظر به تراث سترگ شیعه دعوت می‌کنند. رویکرد آیت الله فقیهی در طول سه دهه تدریس خارج فقه و اصول، نشان از آن دارد که ایشان با درک خلأها و نیاز ضروری جامعه و حکومت اسلامی، تدریس ابواب مبتلابه جامعه را مورد توجه قرار داده‌اند از این رو ایشان پس از بحث ولایت فقیه، کتاب مضاربه، قضا و مکاسب محرمه را در درس خارج فقه و اصول خود تدریس کردند. استادِ حدیث و تفسیر آیت الله فقیهی نه تنها در فقه و اصول، بلکه در تفسیر، حدیث و اخلاق نیز از اساتید سرشناس حوزه علمیه قم به شمار می‌آیند. درک بایسته‌ها و ضرورت‌های جامعه اسلامی همراه با نیاز طلاب برای بهره‌وری بیشتر از علم شریف حدیث و تفسیر قرآن کریم، آیت الله فقیهی را بر آن داشت تا نزدیک به یک‌دهه (از سال ۱۳۹۰ تا کنون)، به تدریس تفسیر و حدیث بپردازند. در سنگر اخلاق و عمل آیت الله فقیهی با آنکه علم‌آموزی را وظیفه شرعی، اخلاقی و دینی طلبه‌ها می‌دانند اما با این حال همواره تهذیب و اخلاق را بر علم‌آموزی مقدم دانسته و در مناسبت‌ها و موقعیت‌های مختلف، طلاب و شاگردان را به خودسازی و تهذیب فرامی‌خوانند. اهتمام آیت الله فقیهی بر ارتباط نظر و عمل، ایشان را واداشت تا در کنار فعالیت‌های علمی نظیر تدریس و تالیف و عضویت در جامعه مدرّسین حوزه علمیه، بیش از ۲دهه در بخش آموزش و امتحانات شفاهی دروس سطح و خارج حوزه قم به فعالیت بپردازند تا از این رهگذر، ضمن بررسی کمبودهای موجود در ساختار علمی حوزه علمیه، راهکارهای مناسبی را برای اصلاح ساختار آموزشی حوزه ارائه دهند. موسسه فقهی دارالثقلین امام عصر (عج) مؤسسه دارالثقلین امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، تحت اشراف حضرت آیتالله فقیهی، کار خود را با شناسایی آسیب‌های دروس خارج آغاز کرد تا بتواند به‌طور تخصصی در مباحث فقه و اصول به تربیت شاگردان طراز نظام مقدس جمهوری اسلامی بپردازند. با لطف و عنایت اهل بیت علیهم السلام به ویژه امام زمان (عج) که این موسسه مزیّن به نام ایشان است، سالانه بیش از ده‌ها طلبه جذب این مرکز فقهی شده تا ضمن بهره‌گیری از متد نوین آموزشی در کنار توجه به ظرفیت‌های عظیم فقه جواهری، بتوانند در عرصه پاسخگویی به سوالات دینی اعم از اعتقادی، اخلاقی، شرعی و … فعالیت داشته باشند. همچنین نگارش مقالات علمی و انتشار آن در مجله دارالثقلین، از دیگر فعالیت‌های این موسسه است.
