کارگاه مشاوره مدیریت تحصیلی – عوامل انگیزه و کاهش آن – استاد عباسی آغوی

آیت الله صالح مازندرانی می فرماید: در پیشگاه خداوند متعال من برای همه طلبه ها حجت هستم به این جهت که احدی از من فقیرتر نبود به طوری که حتی تهیه چراغ برای مطالعه برایم سخت بود و کسی در حافظه و استعداد شاید از من پایین تر نبود به این جهت که بسیار فراموش کار بودم حتی موقع برگشتن به خانه راه را گم می کردم. اسامی فرزندانم را فراموش می کردم. در سن سی سالگی تازه شروع کردم به حروف الفبا ولی با انگیزه زیاد، خدا به من عنایت کرد و توانستم تحصیل علم کنم.

انگیزه درسی و تحصیلی آن چیزی است که می تواند ما را از سخت ترین شرایط عبور دهد و به بهترین اهدافمان برساند. انسانی که تلاش نکند برای آینده اش و غم فردا را نخورد قطعاً در یک غم دائمی خواهد ماند.

عوامل کاهش انگیزه درسی:

قبلاً گفت بودم دو تا از کارهایی که موفق به اتمامش نشدید را یادداشت کنید. بررسی کنید به نظرتان دلیل ناتمام ماندنش چه بوده است، چرا انگیزه برای ادامه اش را نداشتید. ریشه ضعف انگیزه در آن دو کار را پیدا کنید. آیا یک ریشه بیرونی بوده یا یک ریشه درونی.

خب یکسری اتفاقاتی باعث ضعف انگیزه می شود هم در بعد معنوی هم فکری هم عاطفی، که همه به هم ربط دارند.

در مورد عوامل بیرونی صحبت نمی کنیم چون تغییر آن کمتر در دست ماست. اما تغییر عوامل درونی در دست ماست. “گفت شما نمی توانی تمام زمینهای دنیا را فرش کنی ولی می توانی کفش به پایت کنی”.

تغییر همه مردم و شرایط در دست ما نیست اما خودمان را که می توانیم تغییر دهیم

بنابراین از عوامل درونی شروع می کنیم. در بعد اول ما یکسری خطاهایی در زمینه معنویت انجام می دهیم که باعث کاهش انگیزه معنوی ما در تحصیل می شود که باعث می شود درسمان را در عرصه معنویت نتوانیم به درستی دنبال کنیم.

_افراط و تفریط در زمینه معنویت هر دو به انگیزه درسی لطمه می زند. اگر مثلاً کسی با بی مبالاتی از نماز و واجباتش کم بگذارد این قطعاً در درسش هم تأثیر خواهد گذاشت. از آن طرف اگر کسی بیش از حد بخواهد وقت برای عبادت بگذارد باز هم انگیزه درسی کاهش می یابد؛ “گفت: اندازه نگه دار که اندازه نکوست هم لایق دشمن است و هم لایق دوست”. در روایت هست که انسان جاهل یا اهل افراط است یا تفریط، امت وسط امت پیامبر است بنابراین طریق اعتدال را رعایت کردن در درس مؤثر است.

_انجام گناه و دوری از تقوا باعث کاهش انگیزه درسی می شود.

انسانی که ارتباط روحش با خدا قطع یا کم شود و برخلاف اراده الهی عمل کند نمی تواند به علم برسد. به تعبیر علامه حسن زاده املی، علم پرنده ی خوش نشینی است نه مانند جغد که بر هر خرابه ای بنشیند. علم نوری است که خدا در هر دلی بخواهد می نشاند و قطعاً دلی که از یاد خدا غافل باشد نمی تواند محل علم و دانش باشد.

_خطاهای فکری؛ مثلاً گمان می کنیم درسهای حوزه بی فایده است

و مطابق با نیازهای ما و جامعه نیست در نتیجه تلاش ما برای خواندن درس را پایین می آورد. یا نداشتن افق روشن علمی و اقتصادی در حوزه که نمی دانیم در آینده چه رشته ای را می خواهیم بخوانیم. این ابهام در آینده باعث کاهش انگیزه مطالعه می‌شود. به قول آن ادیب که می گفت همه انسانها زیر یک آسمان زندگی می کنند اما همه انسانها یک افق ندارند.

_خطاهی عاطفی؛ از جمله تلقینهای منفی، مثلاً دیگر فایده ای ندارد مگر دیگران خواندند به کجا رسیدن مگر تو می توانی چه کار کنی و… . وابستگی های افراطی نیز گاهی باعث ضعف انگیزه می شود، مثل آن طلبه ای که به قم آمده بود و مشغول تحصیل بود اما دچار ضعف درسی و انگیزه شده بود وقتی بررسی کردیم دیدیم وابستگی زیادی به خانواده اش دارد و دلتنگی برای خانواده او را از درس خواندن باز داشته است.

_خطاهای رفتاری نیز باعث کاهش انگیزه ی درسی می شود. مثلاً روش درست مطالعه و مباحثه را بلد نباشد مدیریت زمان را نداند حضور منظم در کلاس نداشته باشد و… . بی نظمی در کارها و سبک زندگی اشتباه نیز از جمله خطاهای رفتاری است که باعث کاهش انگیزه می شود (پرخوری، شب بیداریهای دیر وقت، نداشتن تحرک جسمی، نداشتن تعامل اجتماعی و…).