یحیی انصاری شیرازی (زادهٔ ۱۳۰۶ – درگذشته ۱۳۹۳) مجتهد شیعی ایرانی و استاد اخلاق، عرفان و فلسفه حوزه علمیه قم و از مهمترین مدرسان حکمت متعالیه و شرح منظومه ملاهادی سبزواری بود و از این رو به «شیخالاشراق» و «قدوة المتألهین» لقب گرفته بود.
زندگینامه
یحیی انصاری شیرازی (زاده ۱۳۰۶ در روستای نوایگان شهرستان داراب) زاده شد. پدر و جد وی از روحانیون ناحیه فارس و داراب بودند. جد وی زکریا انصاری از همرزمان سید عبدالحسین لاری علیه نفوذ انگلیس بهشمار میرفت و طرفدار نهضت مشروطه بود؛ وی از سوی آخوند خراسانی (رهبر مشروطه ایران) انگشتری را به عنوان تبرک دریافت داشته بود و هنگام کشته شدن نیز آن را به دست داشت.
تحصیلات
یحیی انصاری در سال ۱۳۲۰ برای ادامه تحصیل، وارد حوزه علمیه شیراز شد و پس از ۱۰ سال، برای دروس خارج عازم قم شد. در آنجا وی از شاگردان سید محمدحسین طباطبایی در درس فلسفه و از شاگردان خصوصی روحالله خمینی و از همدرسان و دوستان جوادی آملی، و حسنزاده آملی بود و با امینی، سید عباس ابوترابی، احمد احمدی نیز رابطه دوستی داشت.
استادان
سید رضابهاءالدینی ومحمد جواد انصاری همدانی[نیازمند منبع]، سید حسین طباطبایی بروجردی، سید روحالله خمینی، سید محمد رضاگلپایگانی، مرتضی حائری، سید محمد حسین طباطبایی، الهی طباطبایی، سید محمدباقر سلطانی و محمد علی اراکی از استادان وی بودند.
تدریس
تدریس در حوزه علمیه را به صورت رسمی از سال ۱۳۴۰ آغاز کرد. وی علاوه بر تدریس دروس فقهی و رسمی حوزه در زمینه فلسفه و عرفان مدرس کتب شرح فصوص قیصری، تمهید القواعد و مصباح الانس، منازل السائرین، منظومه ملاهادی سبزواری و «اسفار اربعه» ملاصدرا بود.
فعالیتهای سیاسی اجتماعی
وی سابقه مبارزه با دولت پهلوی و بازداشت در زندانهای ساواک و سه سال تبعید در کوهدشت لرستان و نائین اصفهان را دارد. انصاری شیرازی، یکی از دوازده نفری بود که پس از رحلت بروجردی، مرجعیت روحالله خمینی را در سال ۱۳۴۲ تأیید کرد.
در مرداد ماه سال ۱۳۴۳ پس از منبر رفتن در مسجد امام حسن (ع)، مورد تذکّر قرار گرفت. در مورخه ۱۲ / ۱۲ / ۴۳ به جرم اقدام ضد امنیت داخلی دستگیر و بازداشت شد و در مورخه ۷ / ۱ / ۴۴ از زندان آزاد و قرار بازداشت وی به قرار التزام عدم خروج از حوزه قضایی تهران تبدیل گردید. او در پی ایراد سخنرانیهای افشاگرانه در مورخه ۲ / ۱۰ / ۴۴ از سوی ساواک ممنوعالمنبر شد. در یکی از گزارشهای ساواک دربارهٔ وی چنین آمدهاست: «نامبرده بالا از روحانیون ناراحت و اخلالگر و طرفدار خمینی در شهرستان قم بوده که در فعالیتهای ضد امنیتی و تحریک طلاب علوم دینی و متعصبین مذهبی به شورش و بلوا دخالت داشته که به همین جهت وضعیت یاد شده در کمیسیون امنیت اجتماعی مورخه ۲۲ / ۵ / ۵۲ شهرستان قم مطرح و نتیجتاً به سه سال اقامت اجباری در کوهدشت لرستان محکوم گردیده که در حال حاضر متواری میباشد.»
شعری از او در توصیف خمینی: «بنگر نشسته چون ماه/ با یک جهان نباهت/ مرد رشید عرفان/ بر مسند فقاهت.»
در جریان سفر تاریخی و مهم علی خامنهای به قم در سال ۱۳۸۹ که مراجع به دیدار او رفتند انصاری شیرازی نیز به دیدار او رفت و در یک مصاحبه، گلهمندی خود را از عدم حضور و دیدار حسین وحید خراسانی از رهبر نظام چنین بیان کرده بود: «بنده خیلی در این روزها در تشویش هستم که چرا آقای وحید به دیدن آقای خامنهای نیامد و این واقعاً یک نقیصهای شدهاست برای بیت ایشان.»
وی سابقه عضویت و همکاری با جامعه مدرسین حوزه علمیه قم داشتهاست. انصاری منبر را از اوّل جوانی شروع کرده و بارها در فسادرروستایی صحرارود، رفسنجان، شیراز، قم و دیگر مناطق به منبر رفتهاست. منبر او شامل روشنگریهایی دربارهٔ رژیم طاغوت، توجه و هشدار به التقاط و دفاع و تلاش برای حکومت شیعه بودهاست.
درگذشت
انصاری شیرازی سحرگاه روز یکشنبه ۱۴ دیماه ۱۳۹۳ مصادف با ۱۲ ربیعالاول ۱۴۳۶ در شهر قم درگذشت.
در ساعات اولیه مراجع تقلید از جمله مکارم شیرازی و نوری همدانی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مدیریت حوزه علمیه استان قم درگذشت وی را تسلیت گفتند؛ و نمایندگان مراجع تقلید، سید هاشم حسینی بوشهری (مدیر حوزه قم) و حسن خمینی برای تسلیت به منزل وی مراجعه کردند. سپس روسا قوای سهگانه، رئیس مصلحت نظام و بعضی دیگر مسئولین نظام و پس از آن علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی، عبدالله جوادی آملی و دبیرکل مجمع نیروهای خط امام(سید هادی خامنهای) پیام تسلیت ارسال کردند. در پیامهای تسلیت از وی به عنوان عارف وارسته یا عالم ربانی یاد شدهاست.
پیکر وی در روز دوشنبه ۱۵ دی ۱۳۹۳ در قم تشییع و پس از اقامه نماز میت توسط مکارم شیرازی در حرم فاطمه معصومه به خاک سپرده شد.
شاگردان
شاگردان وی:
- علامه شیخ حمید رضا مروجی سبزواری
- مصطفی بروجردی
- سید حسن خمینی
- سید هاشم حسینی بوشهری
- محمد سروش محلاتی
- سید مصطفی خمینی
- احمد عابدی
- علی اصغر قارائی
- سید علی اصغر صفویان
- سید محمدعلی امین سبزواری
آثار
- «مجموعه چهار جلدی شرح منظومه و حکمت» که با تأکید و به سفارش حسنزاده آملی از روی سخنان درسی وی پیادهسازی و منتشر شدهاست.
- «حکمت ناب» شامل گفتارهای اخلاقی و عرفانی وی
- مجموعه اشعار و قصائد و غزلیات
- رسالهها و جزوات متعدد چاپ نشده